-
1 Ertrag
Ertrag, fetus. proventus (der E. der Erde u. Bäume an Getreide u. Früchten). – fructus (übh. was eine Sache abwirft an Früchten, Geld etc.). – quaestus (der Gewinn, den man von etwas hat). – reditus. vectigal (die Einkünfte, die eine Sache gewährt, s. »Einkünfte« das Nähere). – merces (das Miet- od. Pachtgeld, das ein Haus, ein Landgut einbringt). – der reiche E. einer Sache, uberrimus alcis rei reditus; alcis rei ubertas – E. eines [828] Grundstücks, fructus, quem praedium reddit. agri od. agelli reditus. praedii mercedula (an Pachtgeld); praedii proventus od. umschr. quod agri segetesque efferunt (an Feldfrüchten): großer E. an Früchten, fructuum magnitudo: einiger reiner E., puri atque reliqui aliquid (nämlich nach Abzug des Zehnten etc.): E. geben, gewähren, liefern, fetum edere; fructum ferre od. reddere; fructum edere ex se: etw. liefert (gewährt) einen reichen E., uberrimus est alcis rei reditus (z.B. v. Weinberg, Bergwerk); alqd est fructuosissimum (etw. ist sehr ergiebig, z.B. v. Acker, Landgut): zwar einen mäßigen, aber sichern E. geben, reditum sicut modicum, ita statum praestare (z.B. v. Waldungen).
-
2 purum
pūrus, a, um, adj. [Sanscr. root pū, purificare, lustrare; cf.: pŭtus, pŭto; whence also poinê; Lat. poena], clean, pure, i. e. free from any foreign, esp. from any contaminating admixture (syn.: illimis, liquidus).I.Lit.1.Clean, free from dirt or filth, pure, unstained, undefiled:2.purae aedes,
Plaut. Truc. 2, 7, 6:et manibus puris sumite fontis aquam,
Tib. 2, 1, 14; Hor. Epod. 17, 49; id. S. 1, 4, 68:vestis,
Verg. A. 12, 169:ut quicquid inde haurias, purum liquidumque te haurire sentias,
Cic. Caecin. 27, 78:amnis,
Hor. Ep. 2, 2, 120:aqua,
id. C. 3, 16, 29; cf. id. Ep. 1, 10, 20:fons,
Prop. 3 (4), 1, 3:lympha,
Sil. 7, 170:amphorae,
Hor. Epod. 2, 15:fictilia,
Tib. 1, 1, 30:torus,
id. 1, 3, 26:purissima mella,
Verg. G. 4, 163:aëre purior ignis,
Ov. M. 15, 243:hasta,
unstained with blood, Stat. Th. 11, 450.—In gen., free or clear from any admixture or obstruction: terra, cleared (from stones, bushes, etc.), Cic. Sen. 17, 59:B.sol,
clear, bright, Hor. C. 3, 29, 45:orbis,
Ov. M. 4, 348:caelum,
Tib. 4, 1, 10:luna,
Hor. C. 2, 5, 19:vesper,
id. ib. 3, 19, 26:dies,
Claud. Rapt. Pros. 2, 2:aurum,
refined, without dross, Plin. 33, 4, 25, § 84; 33, 6, 32, § 99:argentum,
Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52:gemma,
Ov. M. 2, 856.— Absol.: pū-rum, i, n., a clear, bright, unclouded sky, Verg. G. 2, 364; Hor. C. 1, 34, 7.—Transf.1.In gen., plain, natural, naked, unadorned, unwrought, unmixed, unadulterated, unsophisticated: argentum, plain, i. e. unornamented, without figures chased upon it, Cic. Verr. 2, 4, 22, § 49; 2, 4, 23, § 52; Plin. Ep. 3, 1, 9; Juv. 9, 141; cf.:2.coronarum aliae sunt purae, aliae caelatae,
Vitr. 7, 3; and:utrum lanx pura an caelata sit,
Dig. 6, 1, 6:vasa,
not pitched, Col. 12, 4, 4:locus,
not built upon, vacant, Varr. L. L. 5, § 38 Müll.; Liv. 24, 14; Dig. 13, 7, 43:humus,
Cic. Sen. 15, 59:solum,
Liv. 1, 44 fin.:ager,
Ov. F. 3, 582:campus,
Verg. A. 12, 771:purus ab arboribus campus,
Ov. M. 3, 709:hasta,
without an iron head, Prop. 4 (5), 3, 68:toga,
without purple stripes, Phaedr. 3, 10, 10:esse utramque sibi per se puramque necesse'st,
unmixed, Lucr. 1, 506.—Cleansing, purifying:II.idem ter socios pura circumtulit undā,
Verg. A. 6, 229:sulfur,
Tib. 1, 5, 11.—Trop.A.Pure, unspotted, spotless, chaste, undefiled, unpolluted, faultless, etc.:B.animus omni admixtione corporis liberatus, purus et integer,
Cic. Sen. 22, 80:castus animus purusque,
id. Div. 1, 53, 121:estne quisquam qui tibi purior esse videatur?
id. Rosc. Com. 6, 18:puriora et dilucidiora,
id. Tusc. 1, 20, 46: vita et pectore puro, Hor.S. 1,6, 64; id. Ep. 1, 2, 67: pectus purum et firmum, stainless, faultless, Enn. ap. Gell. 7, 17 (Trag. v. 340 Vahl.):familia,
that has solemnized the funeral rites, Cic. Leg. 2, 22, 57:gladium purum ab omni caede servare,
Sen. Ep. 24, 7:purae a civili sanguine manus,
id. Suas. 6, 2:purus sum a peccato,
Vulg. Prov. 20, 9:pectus purum ab omni sceleris contagione,
Lact. 5, 12, 2.—Of freedom from sensual passion:animam puram conservare,
Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:noctes, opp. spurcae,
Plaut. As. 4, 1, 62; id. Poen. 1, 2, 137; Tib. 1, 3, 26; Mart. 6, 66, 5; 9, 64:corpus,
Plin. Ep. 4, 11, 9.—With gen.:integer vitae scelerisque purus,
Hor. C. 1, 22, 1.—Of purity of style:oratio Catuli sic pura est, ut Latine loqui paene solus videatur,
Cic. de Or. 3, 8, 29; cf.: purum et candidum genus dicendi, id. Or. 16, 53:sermone puro atque dilucido,
Quint. 11, 1, 53:sermo quam purissimus,
id. 4, 2, 118:multo est tersior ac magis purus (Horatius),
id. 10, 1, 94:pura et illustris brevitas,
Cic. Brut. 75, 262:pura et incorrupta consuetudo dicendi,
id. ib. 75, 261:pressus sermo purusque,
Plin. Ep. 7, 9, 8.—In partic., in jurid. lang., unconditional, without exception, absolute; entire, complete:C.judicium purum,
Cic. Inv. 2, 20, 60:pura et directa libertas,
Dig. 40, 4, 59:causa,
ib. 46, 3, 5.—Clear, complete, over and above:D.quid possit ad dominos puri ac reliqui provenire,
clear gain, Cic. Verr. 2, 3, 86, § 200.—Relig. t. t., free from religious claims or consecration:E.purus autem locus dicitur, qui neque sacer neque sanctus est neque religiosus, sed ab omnibus huiusmodi nominibus vacare videtur,
Dig. 11, 7, 2, § 4; cf.ib. § 2: quae tandem est domus ab istā suspicione religionis tam vacua atque pura,
Cic. Har. Resp. 6, 11.—Not desecrated, undefiled.1. 2. 3.Free from mourning:A.dies,
Ov. F. 2, 558.— Adv., in two forms, pūrē and (ante-class. and poet.) pūrĭ-ter ( sup. ‡ purime, acc. to Paul. ex Fest. p. 252 Müll.), purely, clearly, without spot or mixture.Lit.(α).Form pure:(β).pure eluere vasa,
Plaut. Aul. 2, 3, 3; cf.: pure lautum=aquā purā lavatum, Paul. ex Fest. p. 248 Müll.:lavare,
Liv. 5, 22.—Form puriter:b.puriter transfundere aquam in alterum dolium,
Cato, R. R. 112:puriter lavit dentes,
Cat. 39, 14.—Comp., brightly, clearly:c.splendens Pario marmore purius,
Hor. C. 1, 19, 5:purius osculari,
Sen. Ben. 2, 12, 2.—Sup.:B. (α).quam mundissime purissimeque fiat,
Cato, R. R. 66.—Form pure:(β).si forte pure velle habere dixerit,
Plaut. As. 4, 1, 61:quiete et pure et eleganter acta aetas,
Cic. Sen. 5, 13:pure et caste deos venerari,
id. N. D. 1, 2, 3; Liv. 27, 37; cf.:radix caste pureque collecta,
Plin. 22, 10, 12, § 27.—Of style:pure et emendate loqui,
Cic. Opt. Gen. 2, 4:pure apparere,
clearly, obviously, Hor. S. 1, 2, 100:quid pure tranquillet,
perfectly, fully, id. Ep. 1, 18, 102.—Form puriter:b.si vitam puriter egi,
Cat. 76, 19.—Sup.:2.Scipio omnium aetatis suae purissime locutus,
Gell. 2, 20, 5:purissime atque illustrissime aliquid describere,
very distinctly, very clearly, id. 9, 13, 4.—In partic., jurid., unconditionally, simply, absolutely:aliquid legare,
Dig. 8, 2, 35:contrahi,
ib. 18, 2, 4; 39, 2, 22 fin.; 26, 2, 11; Gai. Inst. 1, 186. -
3 purus
pūrus, a, um, adj. [Sanscr. root pū, purificare, lustrare; cf.: pŭtus, pŭto; whence also poinê; Lat. poena], clean, pure, i. e. free from any foreign, esp. from any contaminating admixture (syn.: illimis, liquidus).I.Lit.1.Clean, free from dirt or filth, pure, unstained, undefiled:2.purae aedes,
Plaut. Truc. 2, 7, 6:et manibus puris sumite fontis aquam,
Tib. 2, 1, 14; Hor. Epod. 17, 49; id. S. 1, 4, 68:vestis,
Verg. A. 12, 169:ut quicquid inde haurias, purum liquidumque te haurire sentias,
Cic. Caecin. 27, 78:amnis,
Hor. Ep. 2, 2, 120:aqua,
id. C. 3, 16, 29; cf. id. Ep. 1, 10, 20:fons,
Prop. 3 (4), 1, 3:lympha,
Sil. 7, 170:amphorae,
Hor. Epod. 2, 15:fictilia,
Tib. 1, 1, 30:torus,
id. 1, 3, 26:purissima mella,
Verg. G. 4, 163:aëre purior ignis,
Ov. M. 15, 243:hasta,
unstained with blood, Stat. Th. 11, 450.—In gen., free or clear from any admixture or obstruction: terra, cleared (from stones, bushes, etc.), Cic. Sen. 17, 59:B.sol,
clear, bright, Hor. C. 3, 29, 45:orbis,
Ov. M. 4, 348:caelum,
Tib. 4, 1, 10:luna,
Hor. C. 2, 5, 19:vesper,
id. ib. 3, 19, 26:dies,
Claud. Rapt. Pros. 2, 2:aurum,
refined, without dross, Plin. 33, 4, 25, § 84; 33, 6, 32, § 99:argentum,
Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52:gemma,
Ov. M. 2, 856.— Absol.: pū-rum, i, n., a clear, bright, unclouded sky, Verg. G. 2, 364; Hor. C. 1, 34, 7.—Transf.1.In gen., plain, natural, naked, unadorned, unwrought, unmixed, unadulterated, unsophisticated: argentum, plain, i. e. unornamented, without figures chased upon it, Cic. Verr. 2, 4, 22, § 49; 2, 4, 23, § 52; Plin. Ep. 3, 1, 9; Juv. 9, 141; cf.:2.coronarum aliae sunt purae, aliae caelatae,
Vitr. 7, 3; and:utrum lanx pura an caelata sit,
Dig. 6, 1, 6:vasa,
not pitched, Col. 12, 4, 4:locus,
not built upon, vacant, Varr. L. L. 5, § 38 Müll.; Liv. 24, 14; Dig. 13, 7, 43:humus,
Cic. Sen. 15, 59:solum,
Liv. 1, 44 fin.:ager,
Ov. F. 3, 582:campus,
Verg. A. 12, 771:purus ab arboribus campus,
Ov. M. 3, 709:hasta,
without an iron head, Prop. 4 (5), 3, 68:toga,
without purple stripes, Phaedr. 3, 10, 10:esse utramque sibi per se puramque necesse'st,
unmixed, Lucr. 1, 506.—Cleansing, purifying:II.idem ter socios pura circumtulit undā,
Verg. A. 6, 229:sulfur,
Tib. 1, 5, 11.—Trop.A.Pure, unspotted, spotless, chaste, undefiled, unpolluted, faultless, etc.:B.animus omni admixtione corporis liberatus, purus et integer,
Cic. Sen. 22, 80:castus animus purusque,
id. Div. 1, 53, 121:estne quisquam qui tibi purior esse videatur?
id. Rosc. Com. 6, 18:puriora et dilucidiora,
id. Tusc. 1, 20, 46: vita et pectore puro, Hor.S. 1,6, 64; id. Ep. 1, 2, 67: pectus purum et firmum, stainless, faultless, Enn. ap. Gell. 7, 17 (Trag. v. 340 Vahl.):familia,
that has solemnized the funeral rites, Cic. Leg. 2, 22, 57:gladium purum ab omni caede servare,
Sen. Ep. 24, 7:purae a civili sanguine manus,
id. Suas. 6, 2:purus sum a peccato,
Vulg. Prov. 20, 9:pectus purum ab omni sceleris contagione,
Lact. 5, 12, 2.—Of freedom from sensual passion:animam puram conservare,
Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:noctes, opp. spurcae,
Plaut. As. 4, 1, 62; id. Poen. 1, 2, 137; Tib. 1, 3, 26; Mart. 6, 66, 5; 9, 64:corpus,
Plin. Ep. 4, 11, 9.—With gen.:integer vitae scelerisque purus,
Hor. C. 1, 22, 1.—Of purity of style:oratio Catuli sic pura est, ut Latine loqui paene solus videatur,
Cic. de Or. 3, 8, 29; cf.: purum et candidum genus dicendi, id. Or. 16, 53:sermone puro atque dilucido,
Quint. 11, 1, 53:sermo quam purissimus,
id. 4, 2, 118:multo est tersior ac magis purus (Horatius),
id. 10, 1, 94:pura et illustris brevitas,
Cic. Brut. 75, 262:pura et incorrupta consuetudo dicendi,
id. ib. 75, 261:pressus sermo purusque,
Plin. Ep. 7, 9, 8.—In partic., in jurid. lang., unconditional, without exception, absolute; entire, complete:C.judicium purum,
Cic. Inv. 2, 20, 60:pura et directa libertas,
Dig. 40, 4, 59:causa,
ib. 46, 3, 5.—Clear, complete, over and above:D.quid possit ad dominos puri ac reliqui provenire,
clear gain, Cic. Verr. 2, 3, 86, § 200.—Relig. t. t., free from religious claims or consecration:E.purus autem locus dicitur, qui neque sacer neque sanctus est neque religiosus, sed ab omnibus huiusmodi nominibus vacare videtur,
Dig. 11, 7, 2, § 4; cf.ib. § 2: quae tandem est domus ab istā suspicione religionis tam vacua atque pura,
Cic. Har. Resp. 6, 11.—Not desecrated, undefiled.1. 2. 3.Free from mourning:A.dies,
Ov. F. 2, 558.— Adv., in two forms, pūrē and (ante-class. and poet.) pūrĭ-ter ( sup. ‡ purime, acc. to Paul. ex Fest. p. 252 Müll.), purely, clearly, without spot or mixture.Lit.(α).Form pure:(β).pure eluere vasa,
Plaut. Aul. 2, 3, 3; cf.: pure lautum=aquā purā lavatum, Paul. ex Fest. p. 248 Müll.:lavare,
Liv. 5, 22.—Form puriter:b.puriter transfundere aquam in alterum dolium,
Cato, R. R. 112:puriter lavit dentes,
Cat. 39, 14.—Comp., brightly, clearly:c.splendens Pario marmore purius,
Hor. C. 1, 19, 5:purius osculari,
Sen. Ben. 2, 12, 2.—Sup.:B. (α).quam mundissime purissimeque fiat,
Cato, R. R. 66.—Form pure:(β).si forte pure velle habere dixerit,
Plaut. As. 4, 1, 61:quiete et pure et eleganter acta aetas,
Cic. Sen. 5, 13:pure et caste deos venerari,
id. N. D. 1, 2, 3; Liv. 27, 37; cf.:radix caste pureque collecta,
Plin. 22, 10, 12, § 27.—Of style:pure et emendate loqui,
Cic. Opt. Gen. 2, 4:pure apparere,
clearly, obviously, Hor. S. 1, 2, 100:quid pure tranquillet,
perfectly, fully, id. Ep. 1, 18, 102.—Form puriter:b.si vitam puriter egi,
Cat. 76, 19.—Sup.:2.Scipio omnium aetatis suae purissime locutus,
Gell. 2, 20, 5:purissime atque illustrissime aliquid describere,
very distinctly, very clearly, id. 9, 13, 4.—In partic., jurid., unconditionally, simply, absolutely:aliquid legare,
Dig. 8, 2, 35:contrahi,
ib. 18, 2, 4; 39, 2, 22 fin.; 26, 2, 11; Gai. Inst. 1, 186. -
4 purus
pūrus, a, um (v. *pūrāre, zu altind. pūr, Feuer, griech. πῦρ), rein, I) eig. u. übtr.: A) eig.: a) übh. frei von Schmutz u. von jedem befleckenden, trübenden usw. Zusatz, rein, gereinigt, sauber, lauter, aedes, Plaut.: manus, Tibull.: hasta, unbefleckter (vom Blute), Sil. – unda, Verg.: aqua, Hor.: fons, Prop.; vgl. quidquid inde haurias, purum liquidumque te haurire sentias, Cic.: purissima mella, Verg.: humus subacta atque pura, gereinigte (von allen schädlichen Bestandteilen gesäuberte) Gartenerde, Cic.; vgl. Cydnus puro solo excipitur, von einem reinen (durch Auflösung seiner Bestandteile das Wasser nicht trübenden) Boden, Curt.: aurum, gereinigtes, schlackenloses, Plin. – v. Opfertieren, rein, koscher, suis fetus sacrificio die quinto purus, Plin.: hostiae purae, Plin. – b) v. der Luft, Sonne usw., rein, klar, hell, heiter, aër (Ggstz. crassus), Cic.; vgl. aëre purior ignis, Ov.: purior spiritus (Luft), Frontin, aqu.: purissima aetheris pars, Cic.: sol, Hor.: dies, Claud.: dies purissimus, Plin. ep.: nox, Verg. – neutr. subst., per purum, durch den reinen, heïteren Himmel, Verg. georg. 2, 364.
B) übtr.: 1) ohne fremden An- od. Zusatz, rein, bloß, a) übh.: vasa, nicht verpichte, Colum.: hasta, L. ohne Eisen, bloßer Lanzenschaft, als Abzeichen (σκηπτρον) der Herrscher u. Priester, Verg. u. Prop., als Ehrengeschenk an verdiente Krieger, Suet.: genae, bartlose, Sen. poët. – b) mit keinem Zierat besetzt, glatt, unverziert, parma, Verg. – v. Gefäßen, ohne erhabene Arbeit, glatt (Ggstz. caelatus), argentum, Cic. u.a.: lanx, ICt.: corona, Vitr. – v. Kleidern, ohne Verzierungen, bei den Römern ohne Purpurstreifen, unbesetzt, glatt, vestis, Verg.: toga, Phaedr. u. Plin. – c) rein, unbeschrieben (Ggstz. scriptus), membranae, chartae, ICt. – d) frei, v. Örtlichkeiten, unbebaut, unangebaut, unbepflanzt, locus, Liv.: campus, Verg.: p. ac patens campus, Liv.: campus planissimus purissimusque, Auct. b. Afr.: ager, Ov. – m. ab u. Abl., purus ab arboribus campus, Ov.: puri aliquid ab humano cultu soli, Liv. – e) rein, unvermischt, unversetzt, bloß, einfach, natürlich, aqua, Scrib. Larg.: nardum, Tibull.: unus purusque ignis, Lucr.: esse utramque sibi per se puramque necesse est, Lucr. – f) rein dem Gewinne nach, quid his rebus detractis possit ad dominos puri ac reliqui pervenire, reiner Gewinn (Nettogewinn), reiner Ertrag, Cic. Verr. 3, 200. – 2) aktiv = reinigend, sulfur, Tibull. 1, 5, 11.
II) bildl., rein, 1) im allg., a) rein, klar, fides (Überzeugung, Ggstz. turbida, unklare), Gell. 18, 5, 11. – b) fleckenlos, α) moralisch, sittlich, αα) übh., rein, fleckenrein, rechtschaffen, heilig, animus omni admixtione liberatus, purus et integer, Cic.: castus animus purusque, Cic.: mens ab omni labe pura et splendida, Sen.: estne quisquam qui tibi purior esse videatur, Cic.: consulem purum piumque deis visum, rein u. fromm, Liv.: p. piumque duellum, gerechter u. ehrlicher Krieg, alte Formel b. Liv. – ββ) rein von Verbrechen, bes. von Mord, unbefleckt, p. manus, Verg., Suet. u.a.: purissimae manus, Sen.: m. Genet. (von), sceleris purus, Hor. carm. 1, 22, 1. – γγ) rein von Wollust, unbefleckt, keusch, ne animam quidem puram conservare, Cic.: p. corpus, Plin. ep.: puro pectore, vitā et pectore puro, Hor.: p. noctes (Ggstz. spurcae n.), Plaut.: dies Isidis, Prop. – β) v. der Rede, rein, fehlerlos, p. et incorrupta consuetudo (Ggstz. vitiosa et corrupta c.), Cic. Brut. 261. – tersior et purus magis Horatius (Ggstz. fluit lutulentus Lucilius), rein (= lichtvoll, klar), Quint. 10, 1, 94. – 2) insbes.: a) als relig. t. t.: α) = profanus, ungeweiht, unreligiös, locus, ICt. (s. bēs. Ulp. dig. 7, 2, 2. § 4); vgl. Cic. de har. resp. 11 quae tandem est domus ab ista suspicione religionis tam vacua atque pura. – β) unentweiht, unbefleckt von Menschen od. Tieren, unbetreten, locus p., Liv. 25, 17, 3; Ggstz. locus detestabilis, Liv. 31, 44, 5. – γ) durch Begehung des Leichenbegängnisses von der Trauer entsühnt, trauerfrei, familia, Cic. de legg. 2, 57: dies, trauerfreie, heitere, Ov. fast. 2, 558. – δ) aktiv = entsühnend, arbor (die Fichte), Ov. fast. 2, 25. – b) als rhet. t. t., v. der Rede, schlicht, schmucklos, ungeschminkt, natürlich, oratio, Ter.: purum quasi quoddam et candidum genus dicendi, Cic.: sermo, Caes. fr.: sermo purus atque dilucidus, Quint.: pressus sermo purusque, Plin. ep.: nihil est in historia pura et illustri brevitate dulcius, Cic.: epigramma verecundissimum et purissimum, höchst bescheiden u. schlicht gehaltenes, Gell. – c) als jurist. t. t., rein, einfach, unbedingt, ohne Vorbehalt, ohne Verwahrung, iudicium p., Cic. de inv. 2, 60: causa p., ICt.: p. et directa libertas, ICt.
-
5 purus
pūrus, a, um (v. *pūrāre, zu altind. pūr, Feuer, griech. πῦρ), rein, I) eig. u. übtr.: A) eig.: a) übh. frei von Schmutz u. von jedem befleckenden, trübenden usw. Zusatz, rein, gereinigt, sauber, lauter, aedes, Plaut.: manus, Tibull.: hasta, unbefleckter (vom Blute), Sil. – unda, Verg.: aqua, Hor.: fons, Prop.; vgl. quidquid inde haurias, purum liquidumque te haurire sentias, Cic.: purissima mella, Verg.: humus subacta atque pura, gereinigte (von allen schädlichen Bestandteilen gesäuberte) Gartenerde, Cic.; vgl. Cydnus puro solo excipitur, von einem reinen (durch Auflösung seiner Bestandteile das Wasser nicht trübenden) Boden, Curt.: aurum, gereinigtes, schlackenloses, Plin. – v. Opfertieren, rein, koscher, suis fetus sacrificio die quinto purus, Plin.: hostiae purae, Plin. – b) v. der Luft, Sonne usw., rein, klar, hell, heiter, aër (Ggstz. crassus), Cic.; vgl. aëre purior ignis, Ov.: purior spiritus (Luft), Frontin, aqu.: purissima aetheris pars, Cic.: sol, Hor.: dies, Claud.: dies purissimus, Plin. ep.: nox, Verg. – neutr. subst., per purum, durch den reinen, heïteren Himmel, Verg. georg. 2, 364.B) übtr.: 1) ohne fremden An- od. Zusatz, rein, bloß, a) übh.: vasa, nicht verpichte, Colum.: hasta, L. ohne Eisen, bloßer Lanzenschaft, als Abzeichen (σκηπτρον) der Herrscher u. Priester, Verg. u.————Prop., als Ehrengeschenk an verdiente Krieger, Suet.: genae, bartlose, Sen. poët. – b) mit keinem Zierat besetzt, glatt, unverziert, parma, Verg. – v. Gefäßen, ohne erhabene Arbeit, glatt (Ggstz. caelatus), argentum, Cic. u.a.: lanx, ICt.: corona, Vitr. – v. Kleidern, ohne Verzierungen, bei den Römern ohne Purpurstreifen, unbesetzt, glatt, vestis, Verg.: toga, Phaedr. u. Plin. – c) rein, unbeschrieben (Ggstz. scriptus), membranae, chartae, ICt. – d) frei, v. Örtlichkeiten, unbebaut, unangebaut, unbepflanzt, locus, Liv.: campus, Verg.: p. ac patens campus, Liv.: campus planissimus purissimusque, Auct. b. Afr.: ager, Ov. – m. ab u. Abl., purus ab arboribus campus, Ov.: puri aliquid ab humano cultu soli, Liv. – e) rein, unvermischt, unversetzt, bloß, einfach, natürlich, aqua, Scrib. Larg.: nardum, Tibull.: unus purusque ignis, Lucr.: esse utramque sibi per se puramque necesse est, Lucr. – f) rein dem Gewinne nach, quid his rebus detractis possit ad dominos puri ac reliqui pervenire, reiner Gewinn (Nettogewinn), reiner Ertrag, Cic. Verr. 3, 200. – 2) aktiv = reinigend, sulfur, Tibull. 1, 5, 11.II) bildl., rein, 1) im allg., a) rein, klar, fides (Überzeugung, Ggstz. turbida, unklare), Gell. 18, 5, 11. – b) fleckenlos, α) moralisch, sittlich, αα) übh., rein, fleckenrein, rechtschaffen, heilig, animus omni admixtione liberatus, purus et integer, Cic.: castus ani-————mus purusque, Cic.: mens ab omni labe pura et splendida, Sen.: estne quisquam qui tibi purior esse videatur, Cic.: consulem purum piumque deis visum, rein u. fromm, Liv.: p. piumque duellum, gerechter u. ehrlicher Krieg, alte Formel b. Liv. – ββ) rein von Verbrechen, bes. von Mord, unbefleckt, p. manus, Verg., Suet. u.a.: purissimae manus, Sen.: m. Genet. (von), sceleris purus, Hor. carm. 1, 22, 1. – γγ) rein von Wollust, unbefleckt, keusch, ne animam quidem puram conservare, Cic.: p. corpus, Plin. ep.: puro pectore, vitā et pectore puro, Hor.: p. noctes (Ggstz. spurcae n.), Plaut.: dies Isidis, Prop. – β) v. der Rede, rein, fehlerlos, p. et incorrupta consuetudo (Ggstz. vitiosa et corrupta c.), Cic. Brut. 261. – tersior et purus magis Horatius (Ggstz. fluit lutulentus Lucilius), rein (= lichtvoll, klar), Quint. 10, 1, 94. – 2) insbes.: a) als relig. t. t.: α) = profanus, ungeweiht, unreligiös, locus, ICt. (s. bes. Ulp. dig. 7, 2, 2. § 4); vgl. Cic. de har. resp. 11 quae tandem est domus ab ista suspicione religionis tam vacua atque pura. – β) unentweiht, unbefleckt von Menschen od. Tieren, unbetreten, locus p., Liv. 25, 17, 3; Ggstz. locus detestabilis, Liv. 31, 44, 5. – γ) durch Begehung des Leichenbegängnisses von der Trauer entsühnt, trauerfrei, familia, Cic. de legg. 2, 57: dies, trauerfreie, heitere, Ov. fast. 2, 558. – δ) aktiv = entsühnend, arbor (die Fichte), Ov. fast. 2, 25. – b) als————rhet. t. t., v. der Rede, schlicht, schmucklos, ungeschminkt, natürlich, oratio, Ter.: purum quasi quoddam et candidum genus dicendi, Cic.: sermo, Caes. fr.: sermo purus atque dilucidus, Quint.: pressus sermo purusque, Plin. ep.: nihil est in historia pura et illustri brevitate dulcius, Cic.: epigramma verecundissimum et purissimum, höchst bescheiden u. schlicht gehaltenes, Gell. – c) als jurist. t. t., rein, einfach, unbedingt, ohne Vorbehalt, ohne Verwahrung, iudicium p., Cic. de inv. 2, 60: causa p., ICt.: p. et directa libertas, ICt.
Перевод: со всех языков на все языки
со всех языков на все языки- Со всех языков на:
- Все языки
- Со всех языков на:
- Все языки
- Английский
- Латинский
- Немецкий